Պանդխտության երգերը՝ որպես բանահյուսական քնարական ստեղծագործություն

Քնարական բանահյուսությունը իր բնույթով, կիրառությամբ ու թեմատիկայով բաժանվում է մի քանի տեսակի` գեղջկական, պանդխտության, զինվորական, օրորոցային և մանկական երգերի: Պանդխտության երգերն առնչվում են հայ ազգային-սոցիալիստական կյանքին բնորոշ երևույթներից մեկի՝ պանդխտության հետ: Այս երգերը մեզնում  սկսել են ձևավորվել դեռ վաղ միջնադարից:

Այդ երգերին բնորոշ են օտարություն մեկնողի և նրա հարազատների հրաժեշտի, պանդուխտի կարոտի, տառապանքի, հիվանդության, մահվան , հայրենիքում հարազատների սպասումների, ինչպես նաև պանդուխտի վերադարձի ու դրա հետ կապված ուրախ ապրումների մոտիվները: Պանդխտության երգերը գեղարվեստական կատարելիության հասած երգեր են:  Դրանց մեծագույն մասը երգվում են:

Առաջադրանքներ

1.Պանդխտության երգերն ուրիշ ինչպե՞ս են կոչվում մեզանում:

Պանդխտությունն այլ կերպ անվանում են ղարիբություն:

2.Հայ ո՞ր հեղինակներն են  գրել ստեղծագործություններ պանդխտության  թեմաներով:

1.Ավետիք Իսահակյան

2.Դանիել Վարուժան

Կարոտի նամակ

Կը գըրե մայրս. «Ո՛վ իմ որդյակըս պանդուխտ,
Դեռ մինչև ե՞րբ պիտ’ անծանոթ լուսնի տակ
Օրերդ անցնին, դեռ մինչև ե՞րբ հեգ գըլուխդ
Ես չըսեղմեմ լանջքիս տաք:
Հերի՛ք օտար սանդուղներեն ելլեն վեր
Ոտքրեդ` որ օր մ’ափերուս մեջ տաքցուցի.
Հերի՛ք ալ աիրտս` ուր իմ ծիծերս եմ պարպեր`
Դատարկ սըրտես դուրս հյուծի:

Ջահրակին տակ թևերս աշխատ հոգներ են.
Կ’հուսեմ պատանքս ա՛լ ծամերովս ըսպիտակ.
Ա՜խ, քեզ տեսնեն անգամ մ’աչքերս ու փակեն
Թող հոգիս ա՛լ իրենց տակ:

Դըրանս առջև կը նըստիմ միշտ տըխրալիր
Լուր կ’ուզեմ վրադ ամեն կռունկե` որ կ’անցնի.
Այն ճյուղն ուռի` զոր քու ձռքով տընկեցիր,
Վըրաս կ’ընե հովանի:

Իրիկունները զո՛ւր դարձիդ կը սպասեմ.
Կու գան կ’անցնին գյուղին քաջերը համակ.
Մշակը կ’անցնի, կ’անցնի կովարծը վըսեմ.
Կը մնամ լուսնին հետ մինա՜կ:

Ավերակ տան մեջ անտերունջ եմ թողված,
Մերթ շիրիմիս, մերթ օճախիս ծարավի.
Կրայի մը պես` որուն աղիքն իր կոտրած
Պատյանին հետ կը կըցվի:

Եկո՜ւր, որդյա՛կ, հայրենի տունըդ շենցուր.
Դուռն են կոտրեր, մառաններն ո՛ղջ դատարկեր.
Կը մըտեն ներս լուսամուտեն ջարդուփշուր
Գարնան ամբողջ ծիծառներ:

Այն բազմաթիվ հոտեն, գոմին մեջ, եղո՜ւկ,
Մընացեր է խոյ մը միայն քաջարի`
Որուն մայրն օր մ’ – հիշե՛, որդյա՛կ– դեռ գառնուկ
Կերավ ափիդ մեջ գարի:

Թեփով բրընձի և առվույտով պատվական
Սընունդ կու տամ արդ անոր պերճ դըմակին.
Տոսախ սանտրով կը սանրեմ բուրդն աղվական.
Ան զոհ մըն է թանկագին:

Դարձիդ` պըճնած վարդերով գլուխն իր համակ`
Պիտի մորթեմ կյանքիդ համար ծաղկատի.
Իր արյան մեջ պիտի լըվամ, քա՛ղցր որդյակ,
Ոտքերդ հոգնած պանդուխտի»:

3.Հետևյալ պանդխտության թեմաներով երգերն ու խաղիկները տեղադրի՛ր քո բլոգում:

Պանդխտության երգեր և խաղիկներ  

ԿՌՈՒՆԿ

Կռո՛ւնկ, ուստի կուգաս, ծառա եմ ձայնիդ,
Կռո՛ւնկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մը չունի՞ս,
Մի՛ վազեր, երամիդ շուտով կըհասնիս,
Կռո՛ւնկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մը չունի՛ս։

Թողել եմ ու եկել մըլքերս ու այգիս,
Քանի որ ա՛խ կանեմ, կը քաղվի հոգիս,
Կռո՛ւնկ, պահ մի կացիր, ձայնիկդ ի հոգիս,
Կռո՛ւնկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մը չունի՞ս։

Աշունն է մոտեցել, գնալու ես թետպիր,
Երամ ես ժողովել հազարներ ու բյուր,
Ինձ պատասխան չտվիր, ելար գնացիր,
Կռունկ, մեր աշխարհեն գնա՛, հեռացի՛ր։

ԱՆՏՈՒՆԻ

Սիրտըս նման է էն փըլած տըներ,
Կոտրեր գերաններ, խախտեր է սըներ,
Բուն պիտի դընեն մեջ վայրի հավքեր,
Երթամ, ձի թալեմ էն գարնան գետեր,
Ըլնեմ ձըկներու ձագերացըն կեր,
Ա՜յ, տո լաճ տընավեր։

Սև ծով մ’եմ տեսե, սիպտակն էր բոլոր,
Ալին կըզարներ, չէր խառնի հիրոր,
Էն ո՞րն է տեսե մեկ ծովն երկթավոր,
Անտունի սիրտն է պըղտոր ու մոլոր,
Ա՜խ, իսկի մի լնիք սըրտիկ սևավոր,
Ա՜յ, տո լաճ տընավեր։

ՂԱՐԻԲ ԵՄ, ՆՈՐ ԵՄ ԵԿԵԼ

Երկեն արտը գարի ա,
Ղարիբ եմ, նոր եմ եկել
Քեզի, աղջիկ,
Խոսքերրդ շաքարի ա,
Այլուղով գյուլ եմ բերել
Քեզի, աղջիկ։

Նախըրգընեն ուռի ծառ,
Ղարիբ եմ, նոր եմ եկել
Քեզի, աղջիկ,
Խնձոր գըցեմ, արի, տար,
Այլուղով գյուլ եմ բերել
Քեզի, աղջիկ։

Խընձոր ունիմ, կըծած ա,
Ղարիբ եմ, նոր եմ եկել
Քեզի, աղջիկ,
Չորս բոլոր արծթած ա,
Այլուղով գյուլ եմ բերել
Քեզի, աղջիկ։

Տըղա, ալ ձիդ խաղցրու,
Ղարիբ եմ, նոր եմ եկել
Քեզի, աղջիկ,
Սիրածըդ առ ու փախցրու,
Այլուղով գյուլ եմ բերել
Քեզի, աղջիկ։

ԿԱՅՆԵԼ ԵՄ, ԳԱԼ ՉԵՄ ԿԱՐՈՂ

Կայնել եմ, գալ չեմ կարող,
Լըցվել եմ, լալ չեմ կարող
Քանի որ գնացել ես,
յար ջան,
Անունըդ տալ չեմ կարող։

Աչքերըս ճամփիդ մընաց,
Խելքըս ինձանից գընաց,
Քո սիրուն, իմ գըլխի տեր
յար ջան,
Յոթն օր մընացի քնած։

Լալվարա ջուրը սառն ա,
Օտարությունը դառն ա.
Տունըդ դարձիր, իմ աղբեր
յար ջան,
Բոլորքըս պըստիկ գառն ա։

ՀԵՌՈՒ ՏԵՂ ՅԱՐ ՈՒՆԵՄ

Հեռու տեղ յար ունեմ,
Ծաղկած սար ունեմ,
Հոտավետ ծաղիկ է,
Բուրմունքին մեռնեմ
Չի գալիս որ տեսնեմ
Կարոտս առնեմ։

Արի յար, արի յար,
Սիրած աղջիկդ եմ,
Քո ճամբին վարդ, մանուշակ,
Նարգիզ կըցանեմ։

Մեզի մոտ գարուն է,
Վարդեր են բացվել,
Ամեն վարդ քաղելիս,
Միշտ քեզ եմ հիշել,
Քո գալու օրերին,
Շատ եմ սպասել։

Արի յար, արի յար…

Բըլբուլ եմ պարտեզում,
Ես քեզ եմ երգում,
Սիրտս վառ կրակ է,
Ախ մարող չունեմ,
Առանց քեզ անուշ յար,
Հանգիստ քուն չունեմ։

Արի յար, արի յար…

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *